حالا دیگر نوشتن از پیامک های عجیب و غریب و بی ربطی که گاه و بیگاه برای مشترکان می آید سوژه جدیدی نیست و در حالی که همچنان و هر از گاهی صحبت از چاره اندیشی برای آن مشکل به میان می آید، حالا این مسئله در ابعاد بزرگتری رخ نمایی می کند؛ مثل همین الان که می خواهی به سوژه گزارشت فکر کنی و در کمال ناباوری تبلیغ بنشن جات و نخود و لوبیا هم با عکس و آدرس اینترنتی روی تلگرامت می آید آن هم در کنار تبلیغاتی از مراکز زیبایی و ظرف و ظروف گرفته تا تشویق به کنکاش در تلگرام شریک زندگی ات.

روزانه اغلب ما با انبوهی از پیام های تبلیغاتی در تلگرام مواجهیم که ممکن است اغلب آنها را بلاک یا به عنوان اسپم گزارش کنیم اما در هر حال باز هم سر از گوشه دیگری درمی آورند و حتی کلافه هم که بشویم و انگیزه پیدا کنیم که برای همیشه از شر آن خلاص شویم، مرجعی برای نظارت وجود ندارد که بخواهیم راهی برای خلاصی پیدا کنیم.

با یک جستجوی ساده در گوگل برای تبلیغ در تلگرام به تعداد بی شماری سایت می رسیم که برخلاف قوانین و چارچوب های سختگیرانه روی ارسال پیامک های انبوه اپراتورها، آزادانه هر قیمت و هر محتوایی را به میلیون ها مخاطب ارسال می کنند و در واقع رقابتی نابرابر میان دلال های تلگرام با اپراتورها ایجاد شده است.

کسب و کارهایی بدون نیاز به نماد اعتماد

اما این تبلیغات از چند بعد قابل تامل به نظر می رسد. یک بعد ماجرا عدم الزام کسب و کارهای تلگرامی به دریافت نماد اعتماد الکترونیکی است که حداقلی از اطمینان را برای فروشگاه های اینترنتی فراهم کرده است.

بر مبنای آخرین آمار ارائه شده، تاکنون به 12 هزار و 952 فروشگاه اینترنتی نماد اعتماد داده شده است و 848 سایت خرید و فروش نیز در مسیر اخذ این نماد قرار دارند. هر چند نهادهای نظارتی بارها نسبت به خرید از این فروشگاه ها و اطمینان به این گونه تبلیغات هشدار داده اند اما بازار این تبلیغات این روزها بسیار داغ است و از سوی دیگر امکان سوءاستفاده و بروز جرایم هم افزایش می یابد.

بر اساس آماری که پلیس فتا ارائه می دهد، 20 درصد جرایم در فضای مجازی در سال جاری در فضای پیام رسان های موبایلی از جمله وایبر و تلگرام رخ داده و سهم تلگرام از این جرایم 40 درصد بوده است که از میان تمامی پرونده های تشکیل شده 63 درصد با انگیزه های کسب منابع مالی، 14 درصد به بهانه های انتقام جویانه و یک درصد بر اساس کنجکاوی و سرگرمی انجام شده است.

مدل های اختراعی برای تبلیغ

تلگرام در همین چند ماهی که بین کاربران ایرانی فراگیر شده، توانسته با به روزرسانی های خاص و امکانات متفاوت نسبت به سایر پیام رسان های موبایلی بازار اقتصادی خوبی برای کسب درآمد فراهم کند و مبنای تبلیغات و کسب و کارهایی باشد که نه نیاز به مجوز دارند، نه از مسیر اپراتورها عبور می کنند و نه مالیات می دهند.

فرمول و تعرفه ای که برای کسب و کار و تبلیغ در تلگرام تعریف شده هم فرمول های ابتکاری افرادی است که خود این بازار را به دست گرفته اند. شکل گیری واسطه هایی برای توزیع و ارسال پیام های تبلیغی، فروش پنل های تبلیغات با قیمت های متفاوت، طراحی نرم افزارهای خاصی با عنوانی شبیه به تلگرام یاب، خرید و فروش شماره های تلفن همراهی که تلگرام دارند هم در این میان از کسب و کارهای ابداعی در حاشیه تلگرام است.

ایجاد کانال های مختلف و درج تبلیغ در آنها یکی دیگر از انواع این تبلیغات است که برای تبلیغ در کانال ها برخی بر مبنای زمان تبلیغ پول می گیرند و بعضی هم بر مبنای تعداد بازدید.

نوع دیگری از کسب و کار برون سیاری تعداد اعضای نیک کانال است که برای این هم تعرفه های خاصی در بین فعالان عرف شده است و با دریافت مبلغی، متعهد به بالا بردن تعداد اعضا می شوند. به تمام این موارد، خرید و فروش کانال و حتی آدرس کانال های مختلف را هم می توان اضافه کرد که بازار خوبی هم دارد.

ارسال تکی و گروهی یا ارسال کانالی تبلیغات در تلگرام، ارسال تکی و گروهی یا ارسال کانالی تبلیغات در تلگرم، ارسال استیکر و ... مواردی است که با توجه به قابلیت های این پیام رسان طراحی شده و مجموعا این اقتصاد غیررسمی و معاف از مالیات را رقم زده است و حالا با توجه به نزدیک شدن به روزهای پایانی سال سوار بر موج خریدهای پایان سال و همچنین از سوی دیگر تریبونی بی دردسر و امن برای تبلیغات کاندیداهای انتخابات شده است.

فارغ از دردسرهای قانونی

اما نکته قابل توجه این است که تقریبا هیچ کدام از این سایت های ارائه کننده خدمات، نماد الکترونیکی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که ویژه ساماندهی کسب و کارهای اینترنتی است را ندارد و وقتی نماد اعتمادی نیست، خبری از مالیات و برخلاف اپراتورها خبری از سهم دولت هم نیست.

این کسب و کارها در حالی بدون نیاز به نماد اعتماد رشد می کنند که حالا سایت هایی که دارای این نماد هستند، در چالش جدیدی با اداره مالیات هستند که در نامه ای به تمام کسب و کارهای اینترنتی که نماد اعتماد الکترونیکی دارند ابلاغ کرد که باید وضعیت مالیاتی خود را مشخص کرده و مالیات خود (از جمله مالیات بر ارزش افزوده) را از زمان صدور نماد اعتماد الکترونیکی بپردازند؛ اما پیام های گروهی، تبلیغات و بازار غیررسمی تلگرام کمترین موضعی است که در بررسی های نهادهای مرتبط یا حتی مذاکره با مدیران تلگرام مورد توجه قرار گرفته و در واقع هیچ اشاره ای هم به آنها نشده است.

لزوم انتقال سرور تلگرام به ایران به عنوان الزام و شرطی که برای فعالیت تلگرام گذاشته شد و البته بعید است عملی شود و فیلترینگ هوشمند این نرم افزار تنها مواردی است که گاه و بیگاه در اخبار مرتبط با تلگرام از سوی مسئولان به گوش می رسد.

تهدیدی که چندان هم جدی نیست

یک عضو کارگروه فیلترینگ به تازگی گفته است که اگر تلگرام سرور خود را به ایران نیاورد، در رقابت با شبکه های اجتماعی دیگر حذف خواهد شد و البته در تازه ترین اظهارنظر توجه اندکی هم به موضوع تبلیغات آن هم البته به دلیل استفاده از آن در جریان تبلیغات انتخاباتی کاندیداها جلب شده و یکی دیگر از اعضای کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه فضای مجازی اعلام کرده که تبلیغات غیرمجاز نامزدهای نمایندگی مجلس در تلگرام پیگیری می شود.

پیش از این هم وزیر ارتباطات درباره شیوه نظارت این وزارتخانه بر تبلیغات تجاری و بازرگانی غیرمتعارف و عملکرد خارج از عرف و شرع برخی کانال های تلگرامی گفته بود که در این خصوص با مسئولان شرکت تلگرام در روسیه نامه نگاری کرده ایم و آنها اعلام کرده اند هر کانالی که از سوی وزارت ارتباطات ایران اعلام شود، مسدود می کنند.

اما آنچنان که مسئولان کارگروه فیلترینگ هم اذعان دارند تلگرام اکنون عمده ترین شبکه اجتماعی مورد توجه در ایران است و مردم بسیار به این شبکه وابسته هستند؛ واسطه ها و فعالان این حوزه هم با تکیه بر همین وابستگی بازار خود را داغ می کنند.

تبلیغاتی که دیده نمی شود

اما این بازار گرچه در عرضه تبلیغ و بازاریابی داغ به نظر می رسد اما بعد دیگری هم دارد و آن نحوه مواجهه کاربران با تبلیغات اینچنینی است.

در بازاریابی برای جذب این چنین تبلیغاتی ادعا می شود که این نوع تبلیغات را کاربران بدون شک می خوانند. ارسال پیامک ارزان تر بدون محدودیت کاراکتر با امکان درج لینک سایت و با صفحات اینترنتی است، امکان ارسال تصویر در آن وجود دارد، ارسال پیام به صورت هدفمند به کاربران یک شهر خاص خواهد بود و تمامی پیام ها به دست مخاطبان ارسال شده و به دست آنها می رسد اما واقعیت این است که این نوع بازاریابی چندان واقعی نیست چرا که با اشباع کاربران از انواع تبلیغات دیگر پیام هایی که می رسد را بی وقفه رد می کنند و به جرأت می توان گفت که این تبلیغات دیده نمی شود.

برای اثبات بی فایده بودن این تبلیغات همین بس که اکثر کاربران به علت حجم بالای ارسال این پیام ها قبل از دیدن محتوای آنها، پیام های مذکور را پاک کرده یا ریپورت اسپم می کنند و این فضا برای تبلیغات دهندگان هم شکلی آزاردهنده و بی فایده داشته و در واقع پول خود را هدر می دهند.

حالا اما تبلیغات تلگرامی موضوعی است که همه با آن دست به گریبانند یا حداقل 30 میلیون ایرانی که بر اساس آمار منتشر شده در حال کار با این پیام رسان هستند، با آن مواجهند اما در حالی که بحث های طولانی مدت و دیربازده درباره پیامک های انبوههمچنان ادامه دارد اما اراده ای برای تصمیم گیری یا ساماندهی آن دیده نمی شود.

به نظر می رسد بیش از آنکه نیاز به محدودیت، قانونمندی یا اخذ مالیات از این کسب و کارها باشد، بهتر است درباره نحوه مواجهه کاربران یا کسب و کارهای غیرمجازی با اینگونه تبلیغات، مطالعه و فرهنگ سازی شود تا این بازار غیررسمی، رسم و رسوم بازار واقعی را بر هم نزند.