فانوس یك واژه یونانی است كه به یكی از وسایل روشنایی اشاره دارد و مصری‌ها نخستین كسانی بودند كه با روشن‌كردن آن در ماه رمضان آن را به یكی از سنت‌های دیرینه در این كشور تبدیل كردند.

فانوس رمضان سنتی به جا مانده از دوران فاطمیون و از آیین‌های مردمی اصیل در مصر است كه برای نوید آمدن رمضان در خیابان‌های این كشور روشن می‌شود.

ساخت فانوس رمضان یكی از صنایع رایج در مصر در آستانه این ماه است و مصری‌ها با سرگرم‌شدن در این صنعت، به استقبال رمضان می‌روند و تا چند هفته به این كار ادامه می‌دهند.

شكل و شمایل فانوسی كه امروزه در ماه مبارك رمضان در مصر مورد استفاده قرار می‌گیرد، به حدود صد سال پیش یا كمی بیشتر برمی‌گردد، هر چند كه تفاوت‌هایی جزئی با فانوس‌های امروزی داشت.

فانوس رمضان برای نخستین بار در زمان «معز‌الدین الله فاطمی»، چهارمین خلیفه‌  فاطمی رایج شد و آن زمانی بود كه معزالدین در پنجمین روز ماه رمضان سال 358 هجری قمری شبانه وارد قاهره شد.

با ورود معزالدین به قاهره كه جوهر الصقلی، فاتح قاهره دستور داد مردم شمع به دست به استقبال چهارمین خلیفه فاطمی بروند، مردم هم امر را اجرا كردند و برای این كه شمع‌ها خاموش نشود، آن را در حفاظی چوبی كه با نخل و پوستی نازك احاطه شده بود، قرار دادند.

در این هنگام خلیفه از مشاهده چنین فانوس‌هایی به وجد آمد و به شیوخ مساجد دستور داد كه در مساجد فانوس‌هایی كه داخل آن‌ها شمع‌های روشن قرار دارد، آویزان كنند.

پس از مدتی روشن‌كردن فانوس در ماه رمضان به رسم و عادتی معمول در مصر تبدیل شد و به عنوان یكی از نمادهای شادمانی به خاطر رسیدن رمضان و سنتی دوست‌داشتنی مورد استفاده قرار گرفت.

بعدها این سنت از مصر به بیشتر كشورهای عربی منتقل و به یكی از سنت‌های مرسوم ماه رمضان به ویژه در «دمشق»، «حلب»، «قدس» و «غزه» تبدیل شد.

در حال حاضر مصر یكی از مهم‌ترین كشورهای اسلامی است كه صنعت فانوس رمضان در آن رشد چشم‌گیری یافته و به شكوفایی رسیده و این صنعت به صورت مشخص در منطقه «تحت الربع» و «الغوریه» این كشور رواج یافته است.

فانوس رمضان كه با دستان مصری‌ها ساخته می‌شود و در واقع یكی از صنایع دستی در این كشور است، در بسیاری از كشورهای عربی نیز به فروش می‌رسد.