یکی از آیین های سنتی مردم بیرجند در شب اول محرم آیین علم بندان است که در شهرها و روستاهای خراسان جنوبی برگزار می شود. در این آیین، مردم در آخرین روز از ذی الحجه و در آستانه ماه محرم با حضور در مساجد و تکایا با برگزاری علمبندان خود را برای برپایی مراسم عزاداری سید و سالار شهیدان، حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) آماده می کنند.
علم ها اغلب بانی و علمچی دارند که این شغل بطور موروثی به آنها منتقل شده و در برخی مناطق بانیان، علمها را در خانه هایشان به اتفاق اقوام بسته و برای بقیه مراسم به مسجد و یا محل تجمع مردم می آورند. گروهی هم مراسم علم بندان را در مسجد انجام می دهند و برای این کار روز قبل از مراسم پارچه های علم را می شویند.
روز علم بندان مردم را به وسیله ˆچاووشی خوانیˆ یا اعلام از بلندگو و یا شیپور زدن آگاه می کنند و پس از جمع شدن مردم، بزرگان و سادات محل، لباس، دستمالها، پارچه ها و توغ علم را می بندند و در حین این کار اسپند دود می کنند و فردی چاووشی می خواند و دیگران صلوات می فرستند. پس از علم بستن، علمها را و به قبرستان می برند و دور قبرستان چرخانده و برای اهل قبور فاتحه می خوانند و در برخی روستاها، علمها را به دور روستا می چرخانند.
در گذشته در شهر بیرجند یک روز قبل از محرم، علمها توسط تعدادی از سادات در خانه بسته می شد و به مسجد عاشورا می آوردند و پس از روضه خوانی علمها را پای منبر می بردند که در اصطلاح به آن ˆبه تخت بردن علمˆ گفته می شد.
پس از جمع شدن علمها نوحه خوانده می شود وقتی نوحه خوان مصرع ˆ یک سو علمها بسته شدˆ را می خواند، علم چی ها همه با هم سنگی به ته علم زده و سنگها را به پای منبر می برند. مردم علمها را به نشانه یادآوری ورود اهل بیت امام حسین (ع) به کربلا و برپایی علم هایشان در صحرای کربلا می بندند.
