شاید به جرات بتوان گفت، کودکی‌های همه ما ایرانیان با چادرهای نماز مادرها و گل‌های ریز و رنگ و وارنگ‌شان پیوند خورده است. گل‌های رنگارنگی که انگار میان دامن ماه مبارک رمضان پخش می‌شد و با نماز خواندن کنار بزرگ‌ترها به اوج می‌رسید. ماه رمضان و نوستالوژی‌های معروفش کنار سفره افطار، دور از لحظه‌های عبادت نیست. آن زمان که هر مسلمان با لباسی روحانی و سرشار از رنگ‌های زنده و صورتی شاداب و خوشبو سر به سجاده محبوب ازلی و ابدی می‌گذارد. این دیدگاه تنها مختص مسلمانان نیست و سایر کشورها نیز پیشینه‌ای در این بخش دارند. پوشیدن لباس بلند و نخی که اغلب از الیاف طبیعی تهیه شده برای هندوها و برخی از مردم آسیای شرقی هنگام عبادت یک الزام به شمار می‌رود. الزامی که نشانگر تاثیرگذاری این بخش بر روی کیفیت اعمال ارائه شده است، به همین خاطر در اسلام لباس بخش مهمی برای شروع حرکت به سمت نماز و راز و نیاز به شمار می‌رود.

لباس عبادت همیشه در بطن مذاهب و مکاتب مختلف حضور داشته و شاید به همین خاطر هرگز به صورت کامل و مستقل دیده نشده است. لباس به عنوان یک نیاز مادی و معنوی انسان در طول تاریخ به حضور خود ادامه داده تا آنجا که برای هر کدام از ارکان زندگی تعریف مستقل به خود بخشیده است. در این میان لباس عبادت به صورت ناخودآگاه و جوشیده از معنویات درونی انسان‌ها ژانر تفکیک شده خود را به دست آورده است. ژانری که از یک دین تا دین دیگر دچار تغییر است اما دگرگونی ندارد. تغییر در ظاهر و نمای لباس‌های عبادت از مذاهب توحیدی گرفته تا مکاتب غیر توحیدی کاملا مشهود است اما محتوا عملا دگرگونی چندانی ندارد و هر آنچه هست تاکید بر زیبایی، سادگی و راحتی عبادت کننده است. تجربه نشان داده که پوشیدن لباس‌های سبک، ساده با رنگ‌های روشن و آرامش بخش فضای روحی بهتری برای افراد به همراه دارد. حال اگر این مقدمات برای رفتن به پیشگاه پروردگار و راز و نیازهای عاشقانه باشد، قطعا بازخوردی متفاوت و عمیق‌تر را به معرض نمایش می‌گذارد.

در این گزارش سعی کردیم لباس چند کشور اسلامی را در هنگام عبادت و اتصال به چشمه زلال الهی نشان دهیم.

ایران

در دین اسلام عبادت به منزله بخش مهمی از زندگی روزمره به شمار می‌رود به همین خاطر هر مسلمان 5 بار در طول روز به دیدار محبوب خود می‌شتابد. در این روند زیبایی ظاهر، شامل تمیزی لباس، خوشرنگ بودن آن و استفاده از سنگ‌های زینتی که دارای خواص مادی و معنوی هستند به مسلمانات توصیه شده است. پوشیده بودن بدن، رعایت سادگی و عدم استفاده از تصاویری که باعث اختلال در تمرکز فکر عبادت کننده باشد، از دیگر خصوصیات لباس عبادت است.

در این میانه عاشقان و عارفان که برای رسیدن به زمان عبادت لحظه شماری می‌کنند، لباس را همچون مراسمی مقدس برای رسیدن به معشوق می‌دانند. یک نسل پیش از امروز مردان ایرانی برای اقامه نماز عبا بر دوش می‌نهادند تا برجستگی‌های اندام خود را زیر پارچه یک تکه عبا پنهان کنند. در واقع فلسفه لباس روحانیت، کشیش‌ها و اغلب متولیان مذهبی نیز بر همین اساس شکل می‌گیرد زیرا در یک ردای بلند و یک دست مرد و زن هر دو هویتی یکسان می‌یابند. هویتی که به واسطه آن در پیشگاه خداوند برابری را القاء می‌کند ضمن اینکه خصایص مادی و شهوانی را کمرنگ نشان می‌دهد. انداختن عبا در هنگام نماز هنوز هم در کشورهای عربی وجود دارد اما در ایران چنین رسمی رو به کمرنگ شدن رفته و مردان برای نماز از لباس‌های روزمره خود نظیر بلوز و شلوار استفاده می‌کنند.

درباره الزام روشن بودن رنگ لباس نمازگزار فتواهای بسیاری شنیده شده است اما همه فقها بر مکروه بودن رنگ مشکی موافق نیستند البته چادر نماز بانوان از سال‌ها پیش تا امروز هنوز سفیدی و زیبایی خود را حفظ کرده است. از آنجایی که میزان فتواهای فقها بر مکروه بودن چادر سیاه بیشتر است سالهاست که زنان ایرانی هنگام نماز چادر سفید و اصطلاحا نماز بر سر می‌کنند. چادری که معمولا با مقنعه سفید و کوتاهی به رنگ خودش استفاده می‌شود و سرشار از رنگ و طبیعت است.

امارات

همه می‌دانیم که امارات و سایر کشورهای عربی پیشینه‌ای بسیار نزدیک از نظر فرهنگی به یکدیگر دارند به همین خاطر در بخش پوشش نیز قسمت بومی این جوامع هنوز یک خط مشی و فکر را دنبال می‌کنند. اما آنچه که مشهود است تغییر نسل جدید زنان و مردان در امارات نوین است. امارات که طی دو دهه اخیر گوی سبقت را در بخش‌های مختلف از بسیاری از هم گروهان خود ربوده، تجارب تازه‌ای را در بخش پوشش به تصویر کشیده است.

رعایت بهداشت از اولویت‌های نخست زنان و مردان اماراتی هنگام ورود به صحن برای نماز است. زنان این کشور در برخی مواقع از مانتو - چادرهای بلند با طرح‌های مختلف برای نماز و عبادت استفاده می‌کنند که در رنگ‌های تقریبا شاد با دور دوزی‌های زیبا دیده می‌شود. این لباس‌ها اغلب مختص زمان عبادت هستند به همین خاطر در اطراف و لبه‌های آن حتی از سنگ‌های زینتی مانند فیروزه نیز استفاده می‌شود. این نوع مانتو - چادرها بسیار شبیه به عباهایی است که مردان هنگام عبادت به رنگ‌های روشن و نخی استفاده می‌کنند. در امارات امروز نیز مردان بسیار کمی شکل استفاده عبا و دشداشه را حفظ کرده‌اند و اغلب لباس روزمره وارد بخش عبادت نیز شده است.

بسیاری از زنان در امارات با یک لباس نخی بلند و دامن ماکسی که کمری کشی دارد به نماز می‌ایستند. این افراد برای پوشش سر مقنعه بلندی بر سر می‌کنند. حتی زنان غیر محجبه نیز هنگام ورود به اماکن مذهبی از مانتوهای کلاه‌داری که شبیه به شنل هستند استفاده می‌کنند تا حرمت یک محل مذهبی را بر هم نزنند.

مالزی

در کشور مالزی مسلمانان روندی کاملا متنوع را برای پوشش دنبال می‌کنند به نحوی که اغلب رنگ‌های روشن و شاد در سطح جامعه دیده می‌شود. در این کشور لباس عبادت با چادری که ما می‌شناسیم متفاوت است. در واقع زنان مالزی برای نماز با یک دامن بلند و مقنعه نماز می‌خوانند.

تمام مقنعه‌ها در این کشور بلند است و تا پایین خط کمر افراد را پوشش می‌دهد به همین خاطر نیازی به پوشیدن چادر احساس نمی‌شود. دامنی که این زنان استفاده می‌کنند بسیار بلند است و از سمت چپ 3 پیلی پهن دارد که باعث می‌شود دامن گشادی خاصی به دست آورد و بدن نما نباشد. ضمن اینکه زنان این کشور زیر مقنعه اغلب پوششی شبیه به هدبند بر سر می‌کنند که باعث می‌شود حتی یک تار موی آن‌ها پیدا نشود و تنها گردی صورت آزاد باشد.

بر این اساس در مساجد و نمازخانه‌ها نیز دامن و مقنعه در اختیار نمازگزارانی که فاقد لباس مناسب هستند قرار می‌گیرد و زنان بعد از پوشیدن این لباس‌ها نماز می‌گذارند.

در بین قشر ثروتمند این جامعه، لباس‌ها اغلب از جنس سبک ژورژتا و دارای چاپ باتیک است. در این بخش افراد متمول جامعه روی لباس‌های خود را با گلدوزی تزئین می‌کنند. آستین این نوع لباس‌ها شبیه به نیم کلوش است و روی آن اغلب کارهای تزئینی انجام می‌شود.

در بین مردان لباس عبادت چندان متفاوت نیست و تنها هنگام رفتن به مسجد و اقامه نماز یک لنگ را دور قسمت پایین تنه خود می‌بندند تا بیشتر حجاب و عفافت خود را در محل عبادت حفظ کنند. این نوع لنگ‌ها علاوه بر خنکی ارزان و رنگی هستند و به همین خاطر کاربرد فراوان دارند زیرا نساجی مالزی چندان فعال نیست.

ترکیه

بعد از اعمال سیاست کشف حجاب در ترکیه روند پوشش در بین مردم این کشور به شدت تغییر کرد تا جایی که امروز و با گذشت بیش از نیم قرن از این واقعه لباس سنتی و شکل خاص آن رو فراموشی رفته است و اغلب زنان و مردان از مدل‌های کاملا اروپایی بهره می‌برند.

اما اقشار محجبه و مومن ترکیه اغلب با لباس‌ها و پیراهن بلند در انظار عمومی ظاهر می‌شوند. بعد از ماجرای کشیدن چادر از سر زنان عملا این نوع پوشش بسیار کمرنگ شد تا جایی که در نماز نیز زنان این منطقه به جای چادر از لباس‌های گشاد و روسری‌های بلند استفاده می‌کنند که تمام بدن آن‌ها را می‌پوشاند. مانتو نیز یکی از لباس‌های مورد استفاده زنان محجبه ترکیه است اما اغلب این زنان هنگام نماز، پیراهن‌های بلند و گشاد و رنگی را به مانتو ترجیح می‌دهند. جنس این پیراهن‌ها اغلب نخی است و بسیار شبیه به چادر نمازهای کشور ما است.

مردان ترک در گذشته لباس‌های سنتی خود را برای نماز استفاده می‌کردند اما با کمرنگ شدن لباس سنتی، بخش عبادت نیز با زندگی روزمره یکی شد البته هنوز هم در برخی از مناطق این کشور مردان با پیراهن‌های بلند و شال‌هایی که به کمر می‌بندند در انظار عمومی ظاهر می‌شوند و برای نماز خواندن از عبای رنگی استفاده می‌کنند.

پاکستان

نساجی قوی پاکستان برای کشور ما ناشناخته نیست. مردم این کشور با استفاده از این صنعت قوی جامعه‌ای رنگارنگ و سرشار از سنت‌ها و ویژگی‌های ملی و فرهنگی خود را در سطح جامعه به نمایش می‌گذارند.

در این میان لباس عبادت و روزهای اعیاد این افراد کاملا دیدنی است. نگاه به لباس در این کشور کاملا مناسبتی است به همین خاطر هر خانواده برای اعیاد و جشن‌های عبادی لباس مناسب تدارک می‌بیند. پس زمینه فرهنگ هند با نگاه اسلامی در این لباس‌ها طیفی از زیبایی و خلاقیت را آفریده که در صفوف نماز آن‌ها دیدنی و ستودنی است. لباس مردان شامل پیراهنی بلند و نخی با کلاه‌هایی سبک است که تنها بخشی از سر را می‌پوشاند البته این نوع پوشش در زندگی روزمره آنان نیز وجود دارد اما غلبه رنگ سفید در هنگام نماز بسیار بیشتر است. زنان نیز به نوبه خود با روسری‌های بلند یا مقنعه و پیراهن‌های گشاد و نخی به نماز می‌ایستند.