بسیاری از افراد گاهی فراموشی می‌گیرند و مسائل کوچکی را برای مدت کوتاهی به یاد نمی‌آورند. معمولاً این افراد در چنین شرایطی گمان می‌کنند که این فراموشی‌های کوچک نشانه‌های اولیه آلزایمر است؛ اما آلزایمر تنها دلیل فراموشی نیست. فراموشی و از دست دادن حافظه ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد و دلایل مختلفی دارد.
Seth Gale، متخصص مغز و اعصاب می‌گوید ممکن است بیمارانی که حافظه خود را از دست می‌دهند، علائمی همانند علائم آلزایمر را توصیف کنند؛ اما پزشک می‌تواند مشخص کند که کدام بخش‌های مغز دچار مشکل شده‌اند. وی تأکید دارد که چیزهایی مانند استفاده از چند دارو به صورت همزمان، افسردگی مزمن و کمبود خواب می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در مغز شده و فرد دچار فراموشی شود. در برخی موارد، یک یا چند علتی که در ادامه آورده شده، باعث فراموشی و از دست دادن حافظه میشود.
1- آپنه خواب و کاهش حافظه
یکی از علل فراموشی و کاهش حافظه آپنه خواب است، این اختلال رایج و قابل‌درمان خواب باعث میشود عمل تنفس چندین بار در طول شب به صورت موقت متوقف شود. در واقع این مشکل با از دست دادن حافظه و زوال عقل ارتباط دارد. اگر صبح‌ها با سردرد از خواب بیدار می‌شوید و در طول روز خسته هستید یا همسرتان از صدای خروپف بلند شما شکایت می‌کند، احتمالاً دچار آپنه خواب هستید.
اگر آپنه خواب درمان نشود، حافظه مربوط به تعیین مسیر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوع حافظه در واقع توانایی یادآوری جهت‌ها یا مکان اشیایی مانند کلیدهایتان است. طبق یک تحقیق، خواب عمیق که به عنوان حرکت سریع چشم یا REM نیز شناخته میشود، نقش مهمی در حافظه دارد.
علت ارتباط آپنه خواب با از دست دادن حافظه این است که در افراد مبتلا به آپنه خواب، انتقال اکسیژن به مغز چند صدبار در طول شب متوقف میشود. مغز تحت‌فشار قرار می‌گیرد و فرد موردنظر از خواب بیدار میشود. آسیبی که آپنه خواب به مغز وارد می‌کند، ممکن است به صورت علائم مختلف کاهش حافظه بروز کند.
2- فراموشی و کاهش حافظه به علت استرس زیاد
استرس زیاد یا اضطراب می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در قدرت توجه و حافظه شود. این مشکل در میان افرادی که مشغله کاری زیادی در خانه و محل کار دارند و به اندازه کافی نمی‌خوابند، بیشتر دیده میشود. معمولاً رفع استرس باعث بهبود حافظه میشود. استرس مزمنی که درمان نشود، می‌تواند منجر به افسردگی شود. این امر نیز عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اختلالات روحیه را می‌توان از طریق دارو و مشاوره درمان کرد.
3- از دست دادن حافظه با مصرف برخی داروها
فراموشی و از دست دادن حافظه ممکن است نشان‌دهنده این موضوع باشد که داروهای شما باید تغییر یابند. چند نوع داروی مختلف بر روی حافظه تأثیر می‌گذارند که عبارت‌اند از:
- قرص‌های خواب‌آور
- داروهای ضد حساسیت یا همان آنتی‌هیستامین‌ها
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضدافسردگی
- یک سری داروهای مسکن
- داروهای مختص کاهش کلسترول
- داروهای دیابت
همچنین سازمان غذا و داروی آمریکا هشدار داده است که داروهای مختص کاهش کلسترول ممکن است خطر بروز عوارض جانبی برگشت‌پذیر در مغز را افزایش دهد. این عوارض شامل از دست دادن حافظه و سردرگمی است. یک داروی رایج دیابت نوع ۲ به نام متفرمین (metformin) نیز با مشکلات حافظه ارتباط دارد.
4- ارتباط کاهش حافظه با سکته خاموش
تغییرات بارز در تفکر و حرکت معمولاً در اثر سکته‌هایی است که یک سری رگ‌های خونی اصلی را در مغز مسدود می‌کنند. فراموشی و مشکلات خفیف حافظه ممکن است به مرور زمان و پس از سکته‌های خاموشی که رگ‌های خونی کوچک‌تر را مسدود می‌کنند، اتفاق بیفتد. این تغییرات در عملکرد مغز که ممکن است شدت آن از خفیف تا شدید تغییر یابد، آسیب رگی مغز نامیده میشود.
مغز نسبت به مسدود شدن یا کاهش جریان خون که باعث کمبود اکسیژن و یک سری مواد مغذی ضروری در مغز می‌شوند، بسیار آسیب‌پذیر است. افرادی که حافظه خود را از دست می‌دهند، بیشتر در معرض سکته قرار دارند. فراموشی ممکن است اولین نشانه سکته باشد.
5- ضعف حافظه به علت کمبود مواد مغذی در بدن
کمبود ویتامین B12 که برای عملکرد عادی اعصاب ضروری است، می‌تواند منجر به سردرگمی و حتی زوال عقل شود. شما باید روزانه حدود ۲٫۴ میلی‌گرم B12 در رژیم غذایی خود داشته باشید. این ویتامین در محصولات لبنی، گوشت، ماهی و مواد غذایی غنی‌شده با ویتامین B12 وجود دارد.
راهکارهایی برای پیشگیری از فراموشی و کاهش حافظه
√ برای پیشگیری از فراموشی باید از ذهن خود کار بکشید، زیاد بخوانید و بنویسید و بگذارید که سلول‌های خاکستری مغزتان کمی کار کنند و عرق بریزند.
√ اگر از همین امروز تصمیم بگیرید تغذیه سالمی داشته باشید و مصرف مرتب انواع میوه، سبزی و ماهی را در برنامه غذایی خود بگنجانید، یک قدم به ایمنی نزدیک شده‌اید.
√ ورزش و حفظ خونسردی و آرامش در کنار راهکارهای پیشین قدم‌های دیگری به سوی سلامت ذهنی و پیشگیری از فراموشی است و البته باید مواظب باشید که سرتان هم به جایی نخورد.
√ استفاده روزانه چهار تا پنج فنجان میوه و سبزیجات پهن‌برگ مثل کلم بروکلی، اسفناج و کاهو بسیار برای پیشگیری از فراموشی و کاهش حافظه مفید است.
√ کم‌آبی، مهم‌ترین عامل از دست دادن حافظه است. پس برای پیشگیری از ضعف حافظه به مقدار کافی مایعات بنوشید.
√ پرهیز از مصرف زیاد گوشت، قهوه، الکل و سیگار که به تخلیه ذخایر انواع ویتامین منجر میشود، برای جلوگیری از تحلیل رفتن قوای ذهنی و آلزایمر بسیار مفید است؛ بدون میزان کافی ویتامین‌های B6 و B12 و فولات، آلزایمر، زوال عقل، پارکینسون، افسردگی، سکته مغزی و دیگر بیماری‌های مغزی شایع در دوران سالمندی تا رسیدن به ما فاصله زیادی ندارند.
√ برای پیشگیری از کاهش حافظه و فراموشی بهتر است زبان دیگری بیاموزید. افرادی که در زندگی روزمره به دو زبان مختلف صحبت می‌کنند، توان مغزی بیشتری پیدا می‌کنند و ذهن آنها قوی‌تر میشود.
√ حل کردن جدول، بازی شطرنج و کامل کردن پازل و حل مساله و بازی‌های فکری و آموختن چیزهای جدید نیز ذهن شما را فعال نگه داشته و با کاهش حافظه و فراموشی مقابله می کند.
√ ضمنا پزشک شما باید از تمام داروهای تجویزی و غیرتجویزی که مصرف می‌کنید، آگاه باشد. زیرا ترکیب بعضی از داروها باعث گیجی، فراموشی یا آسیب بلندمدت به حافظه میشود.
