پدیده سقط جنین چگونه اتفاق می‌افتد؟
سقط جنین پدیده‌ای نسبتاً رایج است که در 10 تا 20% بارداری ها رخ می‌دهد. بیش از ۸۰% سقط‌ها در سه ماهه اول حاملگی رخ می‌دهد و پس از آن این میزان به سرعت کاهش می‌یابد. علت بروز سقط جنین همیشه مشخص نیست ولی در ماه‌های اول حاملگی تقریباً در همه موارد مرگ جنین، قبل از سقط‌جنین صورت می‌گیرد. به این دلیل بررسی علل سقط جنین شامل تعیین علت مرگ جنین در صورت امکان است.
عوامل ایجادکننده سقط‌جنین در زنان به دو دسته عمده تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
۱. عوامل جنینی شامل:
الف- نمو غیرطبیعی تخم که در ۴۰% موارد اختلال رشد منجر به سقط جنین خودبه‌خود می‌شود.
ب- ناهنجاری‌های ارثی و ژنتیكی جنین: آمار به دست آمده نشان می‌دهد حدود ۲۰-۱۵% حاملگی‌ها منجر به سقط‌جنین می‌شود که ۶۰-۵۰% موارد سقط جنین به دلیل ناهنجاری‌های ارثی و ژنتیكی جنین هستند.
۲. عوامل مربوط به مادر:
الف- بیماری‌های عفونی مادر: عفونت‌های مادری به ویژه سرخچه، تب مالت و عفونت‌های مقاربتی می‌تواند منجر به سقط جنین شود.
ب- بیماری‌های مزمن ناتوان‌کننده در مادر: بیماری‌هایی نظیر سل، سرطان، افزایش فشارخون، بیماری کلیوی می‌تواند منجر به مرگ جنین و سقط جنین شود.
ج - بیماری‌های غدد: بیماری‌های غدد نظیر کم کاری تیروئید، دیابت قندی می‌تواند منجر به سقط جنین شود.
د- مصرف دارو و عوامل محیطی: مصرف سیگار، الکل، داروهای ضد بارداری و سموم محیطی نظیر سرب، آرسنیک در مادر می‌تواند منجر به سقط جنین شود.
ه - عدم پذیرش ایمنی بدن: جنین از لحاظ ژنتیک یک عامل خارجی برای مادر است و بدن مادر علیه آن آنتی بادی ساخته و جنین را دفع می‌نماید. در یک بارداری طبیعی جفت آنتی‌بادی‌های متوقف کننده می‌سازد که مانع دفع جنین می‌شود
و - ناهنجاری‌های رحمی: در بعضی زنان نقص تکاملی رحم در دوران جنینی منجر به ایجاد رحم دو شاخ یا یک شاخ و یا انواع ناهنجاری‌های شكلی رحم می‌شود که این نقایص می‌تواند منجر به سقط جنین شود همچنین وجود فیبروم یا چسبندگی رحم نیز می‌تواند باعث سقط‌جنین در زن باردار شود.
ز - نارسایی دهانه رحم: باز بودن بیش از حد دهانه رحم به دلیل مادرزادی یا کشش بیش از حد در باز کردن آن در هنگام سقط یا زایمان قبلی منجر به نارسایی و ضعف دهانه رحم شده و می‌تواند ایجاد سقط خودبه‌خودی نماید. سقط در این موارد معمولاً پس از سه ماهه اول حاملگی اتفاق می‌افتد.
خطر سقط جنین با تعداد زایمان‌ها و نیز سن مادر زیاد می‌شود به طوری که مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که سقط جنین در زنان باردار زیر ۲۰ سال و بالای ۴۰ سال بیشتر است. همچنین در پدران خیلی جوان یا پیر نیز افزایش سقط جنین مشاهده شده است. بالاخره میزان بروز سقط با حامله شدن خانم‌ها در عرض سه ماه پس از زایمان افزایش می‌یابد.
انواع سقط جنین چیست؟
بروز سقط جنین در زنان اکثراً به صورت خودبه‌خودی اتفاق می‌افتد. مگر اینکه سقط به طور عمدی انجام شود.
زمانی که سقط خودبه‌خودی بدون استفاده از راه‌های دارویی یا مکانیکی برای تخلیه رحم صورت می‌گیرد به آن سقط خودبه‌خودی اطلاق می‌شود. در این حالت پس از مرگ جنین در داخل رحم خونریزی در داخل بافت رحم اتفاق می‌افتد و تخم از دیواره رحم جدا می‌شود و انقباضات رحم را تحریک کرده که در نهایت منجر به دفع محصولات حاملگی می‌شود.
در زنان باردار همه این مراحل ذکرشده در بالا به دنبال هم اتفاق نمی‌افتد و ممکن است هر زن در یکی از این مراحل متوقف‌شده و دچار خونریزی شود به همین دلیل سقط خودبه‌خودی به موارد ذیل تقسیم‌بندی می‌شود.
۱. تهدید به سقط
۲. سقط غیرقابل اجتناب
۳. سقط ناقص
۴. سقط کامل
۵. سقط فراموش‌شده
۶. سقط مکرر
تهدید به سقط:
در موارد تهدید به سقط مقدار خونریزی زنانه و درد شكمی بسیار کم، علائم بارداری پابرجا و حاملگی ممکن است ادامه یابد.
سقط غیرقابل اجتناب:
در سقط غیرقابل اجتناب، بیمار آبریزش داشته و دهانه رحم باز می‌شود؛ بنابراین سقط جنین غیرقابل اجتناب است.
سقط ناقص:
در سقط جنین ناقص دهانه رحم کاملاً باز بوده و خونریزی زیاد و دردهای انقباضی در زیر شکم وجود دارد در این حالت مقداری از محصولات حاملگی دفع شده اما چون مقدار زیادی از این محصولات در رحم باقی می‌ماند سقط ناقص است.
سقط کامل:
در سقط کامل به دنبال خونریزی قبلی که رخ داده است محتویات رحم به طور کامل خارج شده است.
سقط فراموش شده:
در سقط فراموش‌شده جنین مرده است ولی برای مدتی (حتی ماه‌ها) در رحم باقیمانده و هنوز دفع نشده است در این حالت علائم حاملگی نیز ناپدیدشده‌اند.
سقط مکرر یا عادتی:
بیشتر از سه سقط جنین پشت سر هم را که احتمالاً در اثر یک علت مشترک رخ داده سقط مکرر گویند.
سقط عمدی در چه مواردی اتفاق می‌افتد؟
سقط جنین عمدی به معنای ختم حاملگی با دارو یا عمل جراحی قبل از زمانی است که جنین بتواند زنده متولد شود این سقط به دو دسته تقسیم می‌شود:
۱- سقط غیرقانونی
۲- سقط درمانی
از آنجایی که سقط جنین در بعضی موارد جهت پیشگیری از صدمات جدی یا دائمی به مادر یا جهت حفظ زندگی یا سلامت مادر قابل اجرا است لذا سقط جنین عمدی از سال ۱۹۷۳ تاکنون مرجعیت پیدا کرده است.
سقط درمانی یکی از انواع سقط جنین عمدی بوده که به منظور حفظ سلامت مادر در موارد ذیل انجام می‌شود:
۱- زمانی که ادامه حاملگی زندگی مادر را به مخاطره می‌اندازد یا شدیداً به سلامت او صدمه وارد می‌کند.
۲- زمانی که ادامه حاملگی منجر به تولد نوزادی با ناهنجاری‌های فیزیكی شدید یا کندذهنی می‌گردد.
سقط جنین غیرقانونی در واقع سقط جنین‌هایی است که توسط پزشکان غیرمسئول، افراد غیر پزشک و با استفاده از امکانات غیرقانونی صورت می‌گیرد و اکثراً توسط شخصی انجام می‌گیرد که مورد تأیید قانون کشور نیست. این‌گونه سقط‌های غیرقانونی اغلب با خونریزی شدید، عفونت، شوک عفونی و نارسایی حاد کلیه همراه هستند و در اکثر موارد منجر به مرگ مادر می‌شوند.
در هر کشور مباحث مذهبی و قومی قابل‌توجهی درباره سقط‌جنین غیرقانونی یا عمدی وجود دارد و در اکثر قوم‌ها و مذاهب از جمله دین اسلام انجام سقط جنین عمدی حرام است.
روش‌های تشخیص سقط جنین چیست؟
شایع‌ترین علامت و نشانه سقط‌جنین وجود خونریزی واژینال است.
خونریزی واژینال در زنان باردار در اوایل حاملگی ۴ علت شناخته‌شده دارد که عبارت‌اند از:
۱- بچه انداختن یا سقط جنین
۲- حاملگی خارج رحمی
۳- بیماری جفت (بچه خوره یا مول)
۴- ضایعه بافت دهانه رحم یا مهبل
بروز هرگونه خونریری واژینال در زنان باردار غیرطبیعی است و بایستی علت خونریزی واژینال توسط پزشک یا ماما بررسی شود ولی در اکثر موارد خونریزی در سه ماهه اول حاملگی نشان‌دهنده سقط جنین است.
بر حسب نوع سقط‌جنین علائم ایجادشده متفاوت است به طوری كه:
در تهدید به سقط مقدار خونریزی واژینال بسیار کم و حتی در حد لکه بینی است.
در سقط ناقص یا غیرقابل اجتناب خونریزی واژینال اغلب زیاد و دردهای انقباضی در زیر شکم همراه با انقباضات رحمی وجود دارد. ممکن است مقداری از محصولات حاملگی دفع شوند.
در سقط کامل خونریزی واژینال زن باردار زیاد و محتویات رحم کاملاً خارج می‌شود.
در سقط عفونی که اغلب بعد از سقط جنین ناقص یا دست‌کاری رحم تحت شرایط غیربهداشتی رخ می‌دهد علاوه بر درد و خونریزی بسیار شدید، تب و ترشح بدبو نیز وجود داشته و ممکن است علائم شوک عفونی نیز بروز کند.
در سقط فراموش‌شده به دلیل مرگ جنین، جفت فعالیت خود را از دست داده و بنابراین علائم حاملگی نظیر ویار حاملگی، تغییر رنگ نوک پستان‌ها و … از بین می رود. علاوه بر این زن باردار احساس سنگینی در لگن کرده و رشد رحم او متوقف می‌شود. ترشحات مهبلی در این نوع سقط جنین اکثراً آبکی و قهوه‌ای رنگ (به رنگ خون مانده) است.
در سقط مکرر مهم‌ترین علامت وجود خونریزی و خارج شدن محصولات حاملگی سه بار یا بیشتر در سه بارداری است.
برای زن بارداری که دچار علائم سقط جنین شده است چه کار می‌توان کرد؟
در صورت وجود هر گونه خونریزی واژینال در دوران بارداری فوراً زن باردار را نزد پزشک ببرید.
در صورت وجود لکه بینی بدون درد با پزشک وی مشورت کنید.
در صورت توصیه پزشک به استراحت در منزل به محض افزایش میزان خونریزی یا ادامه خونریزی پس از استراحت، زن باردار را به بیمارستان ببرید.
در صورت وجود خونریزی همراه با درد و حساسیت شكمی حتماً زن باردار را به بیمارستان ببرید.
خانمی که علائم بروز سقط جنین را دارد پس از مراجعه به پزشک بهتر است استراحت در بستر داشته و با آن‌ها مشاوره انجام شود.
در صورتی که گروه خون مادر منفی است بایستی پس از سقط جهت تزریق آمپول روگام با پزشک مشورت شده و اقدام لازم انجام شود.
اولین نشانه‌های سقط‌جنین کدام‌اند؟
سقط جنین در میان برخی از زنان بدون نشانه‌های اولیه است؛ اما علائم زیر ممکن است در برخی دیگر از آن‌ها دیده شود:
خونریزی مهبلی قهوه‌ای رنگ، البته گاهی اوقات قرمز پررنگ یا صورتی است.
دردهایی در زیر کمر.
گرفتگی عضلات شکم.
کاهش حساسیت سینه‌ها.
تهوع.
سرگیجه
باید یادآوری کرد که خونریزی مهبلی و دردها با پیشرفت سقط‌جنین افزایش می‌یابند.
چه باید کرد؟
تمام زنان اگر چنین علائمی را در ابتدای بارداری مشاهده کردند، باید بدون معطلی به پزشک خود مراجعه کنند. در موارد از دست دادن بخش کوچکی از بافت، توصیه می‌شود که این بافت را نگه‌دارید، زیرا به کمک آن پزشک می‌تواند علت سقط جنین را تشخیص دهد.
هنگام پیشرفت سقط جنین، باید تا حد ممکن فعالیت‌هایتان را کم کنید، حتی دراز بکشید و از برقراری رابطۀ جنسی خودداری کنید. پزشک آزمایش‌هایی را تجویز می‌کنند که به وسیلۀ آن‌ها وضعیت انبساط گردنۀ رحم را تشخیص دهد و درمی‌یابد که آیا بارداری به طور نرمالی پیش می‌رفته یا نه، تعداد تخمک‌ها را مشخص کند، عفونت‌های احتمالی را تشخیص دهد و... در این موارد، احتمالاً جراحی (کورتاژ) انجام می‌شود تا بافت‌های باقیمانده در رحم خارج شود و جلوی خطر عفونت گرفته شود.
بعد از سقط‌جنین
سقط‌جنین یک آسیب جسمی و روانی است؛ بنابراین باید زمانی را برای پشت سر گذاشتن این شرایط اختصاص داد. اغلب توصیه می‌شود که بعد از سقط جنین دو تا سه هفته برای برقراری رابطۀ جنسی صبر کرد و تا پایان آخرین قاعدگی برای اقدام به بارداری مجدد منتظر ماند. در واقع، یک بار سقط جنین به این معنا نیست که بارداری بعدی هم به همین شکل خواهد بود. شانس‌های بعدی بارداری قطعاً خیلی خوب و طبیعی خواهند بود؛ اما اگر فردی چند بار دچار سقط جنین‌های شود، توصیه می‌شود که با یک متخصص مشورت کند تا تست‌هایی برای تشخیص دلایل سقط جنین انجام گیرد.
