طی پژوهش‌ها و تحقیقاتی که دانشمندان روی عطسه داشته‌اند به این حقیقت دست یافته‌اند که نباید عطسه را قورت داد و جلوی آن را گرفت ، چون ممکن است سبب ناشنوایی در افراد گردد. به عبارتی اگر مانع عطسه شوید ممکن است پرده گوش شما صدمه ببینید. محققان براین باورند که جلوگیری از عطسه می‌تواند به پرده گوش صدمه بزند و حتی موجب ناشنوایی فرد شود.

عطسه نوعی واکنش دفاعی بدن (رفلکس) به مواد محرک تنفسی یا التهاب مجاری تنفسی یا برای دفع ترشحات است. مکانسیم عطسه خروج سریع هوای بازدمی بر اثر انقباض عضلات تنفسی است. رفلکس عطسه بسیار شبیه سرفه است به استثنای اینکه به جای مجاری تنفسی تحتانی، مربوط به مجاری بینی است.


عطسه کردن مفید است

عطسه كردن از جمله مواردی است كه خرافات زیادی در رابطه با آن وجود دارد تا جایی كه برخی از افراد به محض عطسه كردن، فال حافظ می‌گیرند!بعضی‌ها پس از یك عطسه از لفظ «صبر آمد» استفاده می‌كنند و بعضاً كار خود را به تعویق می‌اندازند، كفش‌های خود را لنگه‌ به لنگه می‌پوشند یا در كفش‌های خود نمك می‌ریزند!

اما در اینجا باید یادآور شویم كه عطسه اساساً یك مكانیسم دفاعی طبیعی بدن است و نه تنها بد نیست (به جز زمانی كه یك لیوان چای داغ در دست دارید!)، بلكه عطسه کردن فواید زیادی هم برای جلوگیری از ورود اجسام خارجی به راه های تنفسی دارد.در حقیقت وجود یك جسم خارجی به راه‌های تنفسی و حركت مژه‌های موجود در مخاط‌ بینی پیامی را به مغز می‌رسانند كه موجب عطسه می‌شود، این عكس‌العمل بیشتر تحت كنترل حس لامسه است تا چشایی.

محرک ایجاد کننده رفلکس عطسه در مجاری بینی است و ایمپالس‌های آوران از طریق عصب پنجم به پیاز مغز تیره می‌روند که در آنجا رفلکس عطسه تحریک می‌شود. به این ترتیب مقدار زیادی هوا به سرعت از طریق بینی عبور می‌کند و به این ترتیب به پاک کردن مجاری بینی از مواد خارجی کمک می‌کند.

زمانی که عطسه رخ می‌دهد قفسه سینه شدیداً منقبض می‌شود. در همان زمان گلوت بسته می‌شود بطوری که تا قبل از بازشدن گلوت، هوا با فشار زیادی در پشت آن جمع می‌شود این حالت انفجاری هوا مقدار زیادی از ترشحات و مواد خارجی مانند میکروب‌ها را پاک می‌کند و آنها را با فشار خارج می‌سازد. البته متأسفانه این رفلکس دفاعی خوب بدن مانند سرفه باعث گسترش بیماری می‌شوند.برخی از پزشکان بر این باورند که از نظر بهداشتی بهتر است هنگام عطسه سوراخ‌های بینی را بسته نگه داشت، اما متخصصان گوش و حلق و بینی در کشور آلمان می‌گویند هنگام عطسه نباید بینی را بسته نگه داشت، زیرا این کار می‌تواند عواقبی خطرناک به همراه داشته باشد. آنان می‌گویند که با بینی باز عطسه کردن سالم‌تر است.در هنگام عطسه کردن حدود ۴۰ هزار ذره با سرعت زیاد از بینی به بیرون رانده می‌شوند.

این واکنش بدنی (عطسه) برای مثال می‌تواند توسط ذرات خاک به وجود آید؛ ذراتی که عصب داخل غشای مخاطی بینی را تحریک می‌کنند. این عصب پیام را به قسمت مربوط به عطسه در مغز می‌رساند.واکنش عطسه خود عملکرد خاصی دارد. با فشار زیادی که هوا از شش‌ها به بیرون رانده می‌شود، راه‌های تنفسی تمیز و پاک می‌شوند. این ذرات در غیر این صورت در شش‌ها می مانند.پژوهشگران بیمارستان تحقیقاتی ایزمیر آتاتورک در ترکیه با انتشار مقاله‌ای اعلام کردند که هنگام عطسه با دهان نیمه باز، فشار در حفره بینی برای مدت کوتاهی به شدت افزایش می‌یابد. این فشار هم اندازه فشاری است که ماهیچه قلب یک بیمار فشار خون دارد، آن هم در زمانی که ماهیچه‌های قلب دچار بیشترین انقباض هستند.

عطسه و نور

علاوه بر خاک، عوامل دیگری همچون نور هم می‌توانند ایجاد عطسه کنند. پژوهشگران گمان می‌کنند که در هنگام نگاه به نور، ارتباطی بین واکنش چشم و مرکز عطسه ایجاد می‌شود. به این معنا که محرک نور علاوه بر عصب چشم، عصب مربوط به عطسه را نیز تحریک می‌کند.مكانیسم ایجاد عطسه، بین همه‌ی مردم جهان یكسان نیست، به شكلی كه تنها 25 درصد مردم هنگام نگاه كردن به خورشید یا قرار گرفتن در معرض نور شدید، عطسه می‌كنند كه به «عطسه ناشی از نور» معروف است. دانشمندان در این خصوص نظریات گوناگونی ابراز داشته‌اند.

بر اساس یكی از معمول‌ترین نظریه‌ها، عصب جمجمه‌ای عامل عطسه، به طریقی با عصب بینایی مرتبط است.زمانی كه عصب بینایی به شدت تحریك و مردمك چشم نسبت به نور عكس‌العمل نشان داد، منقبض می‌شود، این فرآیند بر عصب جمجمه‌ای عطسه اثر گذاشته و سبب عطسه كردن می‌شود.برخی از محققان معتقدند كه افرادی كه دارای آلرژی هستند، استعداد بیشتری نسبت به عطسه در مقابل نور خورشید دارند. در یك بررسی وقتی آلرژی افراد مذكور درمان گردید، از عطسه كردن آنها هم در مقابل نور كاسته شد.
 

عطسه و شخصیت افراد

بر اساس مطالعات انجام شده از سوی یك دانشمند آمریكایی، نحوه عطسه كردن می‌تواند نكته‌های زیادی در رابطه با شخصیت افراد بازگو كند.این آزمایش شامل مطالعه روی صداهای مختلفی است كه مردم به هنگام عطسه كردن از خود تولید می‌كنند. نتایج این مطالعه كه 547 داوطلب در آن شركت كردند، نشان می‌دهد شخصیت‌های مختلف به شكل‌های گوناگون عطسه می‌كنند. دكتر پاتی وود كه این پژوهش را انجام داده می‌گوید 4 نوع عطسه كردن مختلف وجود دارد كه مطابق با شخصیت‌ افراد است.

طبق این بررسی‌ها افرادی كه با صدای بلند عطسه می‌كنند، تمایل دارند كه رهبران و رؤسایی با نفوذ و خوب باشند.آنهایی كه ملایم‌تر عطسه می‌كنند، عموماً شخصیت آرام‌تر، وفادار و وابسته‌تری دارند.كسانی كه هنگام عطسه كردن جلوی دهان خود را می‌گیرند بسیار موقر و متعادل هستند.و بالاخره آخرین نوع عطسه كه در این پژوهش آمده، مربوط به افرادی است كه سریع عطسه می‌كنند كه این افراد اغلب شخصیت تند و تیزی دارند.این واقعیت كه سرفه و عطسه باعث گسترش بیماری می‌شوند، حقیقتی انكارناپذیر است و باید به افراد، به خصوص كودكان آموخت كه در موقع عطسه كردن، با دستمال جلوی دهان و بینی خود را بپوشانند.

عطسه و حساسیت

چنانچه تعداد عطسه در حد متعادل باشد، نیازی به انجام اقدامات پیشگیرانه وجود ندارد و بهتر است بدن را در كاربرد دستگاه دفاعی خود آزاد گذاشت. اما در صورتی كه تعداد زیاد عطسه باعث آزار فرد شود باید با داروهای ضد حساسیت آن را درمان كرد، چرا كه یكی از علایم حاصل از آلرژی، عطسه است.عطسه‌های پیاپی و پشت ‌سر هم معمولاً نشانه وجود آلرژی است، اما تك عطسه‌ها معمولاً نشان از سرماخوردگی دارد. به علاوه در سرماخوردگی ترشحات بینی زرد رنگ است، در صورتی كه در آلرژی، بی‌رنگ و رقیق است.

رابطه عطسه و سكته مغزی

پژوهشگران آمریكایی اعلام كردند كه افرادی كه دچار سكته مغزی می‌شوند، ممكن است برای مدت كوتاهی توانایی عطسه كردن را از دست بدهند. به گفته محققان مركز عطسه در بصل‌النخاع قرار دارد و پس از سكته مغزی ممكن است نیمی از بصل‌النخاع برای مدتی از كار بیفتد و به همین علت، عمل عطسه كردن نیز انجام نمی‌شود.

در این حالت احساس نیاز به عطسه، در فرد به وجود می‌آید، اما عمل غیر ارادی، عطسه كردن انجام نمی‌شود و همین امر بیمار را رنج می‌دهد. معمولاً این بیماران حداكثر یك سال پس از سكته مغزی توانایی عطسه را دوباره به دست می‌آورند.